Studenten voor de klas: Een systematisch literatuuronderzoek naar het trainen en begeleiden van studenten in hun rol als docent aan de universiteit

Inleiding,-onderzoeksdoel-en-context
In het hoger onderwijs verzorgen studenten onderwijs in verschillende vormen, zoals bijles geven, lab-experimenten begeleiden en aanvullende instructie (Dawson et al., 2014; Ten Cate & Durning, 2007). Voor het inzetten van studenten is van belang dat ze goed voorbereid en begeleid worden, waarvoor er vele soorten trainingsprogramma’s bestaan. De doelen van deze systematische literatuurstudie zijn om de trainingsprogramma’s te beschrijven; essentiële elementen van trainingsprogramma’s te identificeren; en de opbrengsten van de trainingsprogramma’s en het onderwijs voor student-docenten en voor studenten in kaart te brengen.

Theoretisch-kader
Sinds de jaren ’80 worden studenten wereldwijd en in Nederland voorbereidt en ingezet voor het
verzorgen van hoger onderwijs als bijvoorbeeld werkgroepdocent en schrijfcoach, wat positieve
effecten op het onderwijs heeft (Dawson et al., 2014). Echter variëren effectstudies sterk in inhoud
van de voorbereiding, kwaliteit, en gebruikte metingen waardoor de effecten van zowel het
voorbereiden als het inzetten van studenten als docent diffuus zijn. Met systematisch
literatuuronderzoek over deze effectstudies kunnen eenduidige en genuanceerde conclusies
getrokken worden over de werkzame ingrediënten en mechanismes in het voorbereiden van
studenten op een docentenrol.

Onderzoeksvragen
Wat zijn kenmerken van de trainingsprogramma’s en het onderwijs?
Hoe worden de trainingsprogramma’s en het onderwijs geëvalueerd door betrokken studenten?
Wat zijn werkzame onderdelen van de trainingsprogramma’s?

Methode
Er werden vier databanken doorzocht met specifieke zoektermen, wat leidde tot 3247 unieke
artikelen waarvan 86 artikelen werden geselecteerd met inclusiecriteria. Deze artikelen zijn
vervolgens samengevat en gecodeerd (data extraction). Vanuit de data-extraction fase werken we
momenteel aan de data-synthese. In alle stappen en fasen vindt kalibratie plaats in het
onderzoeksteam.

Resultaten-en-conclusies
De meeste studies vonden plaats in het medische domein (n=68), naast bèta- (n=20) en gammadisciplines (n=12) en betrof voornamelijk praktijkgericht lesgeven vanuit casussen, maar ook onderwijs- en beroepsoriëntatie. De trainingen vinden vaak voorafgaand aan het onderwijs plaats,
bevatten doorgaans vakinhoudelijke kennis en/of pedagogiek en doceerstrategieën, en verschillen in
duur en omvang. Trainingsactiviteiten variëren van instructies door de trainer, oefeningen (bijv.
rollenspel), en reflectie (bijv. discussies). Iets meer dan de helft van de studies onderzocht hoe
studenten het onderwijs evalueren en ongeveer een derde de leeropbrengsten bij de studenten.
Ongeveer een derde onderzocht de mate van vertrouwen in de rol van student-als-docent en
ongeveer een derde evalueerde de tevredenheid van de student-als-docent over de
training/voorbereiding. Voorlopige resultaten laten zien dat zowel studenten die lesgeven als
studenten die van ze les krijgen tevreden zijn en positieve leerresultaten hebben. Werkzame
onderdelen van de trainingsprogramma’s zijn gericht op vakinhoudelijke kennis/vaardigheden, de
pedagogiek/didactiek, en het stimuleren van reflectie op/tijdens de uitvoer van het onderwijs. In
enkele studies zijn er aanwijzingen dat ook de overtuigingen van studenten-als-docent geadresseerd
moeten worden. Studenten-als-docenten worden zo voorbereid op de basis van goed docentschap.

Wetenschappelijke-en-praktische-betekenis
De inzichten uit deze studie kunnen handvaten bieden om trainingsprogramma’s te optimaliseren
teneinde studenten goed voor te bereiden op het uitvoeren van een docentrol. Dit kan ten goede
komen aan hun eigen ontwikkeling, de leeropbrengsten van studenten waaraan ze onderwijs geven
en de kwaliteit van de opleidingen waarbinnen zij een docentrol uitvoeren.